Definicje sformułowań specjalny i specjalistyczny

Niniejsze opracowanie należałoby przede wszystkim rozpocząć od definicji przedmiotowych słów i ich semantycznego rozpoznania. Co nam mówi Słownik języka polskiego PWN? Oto jego definicje:

Specjalny

1. «odnoszący się do jednego wybranego przedmiotu, zagadnienia lub jednej osoby»;

2. «szczególny, wyjątkowy»

Specjalistyczny jako odnoszący się do specjalisty

Specjalista

1. «człowiek odznaczający się gruntowną znajomością jakiejś dziedziny»;

Język potoczny i potoczny specjalistyczny (nomen omen) a definicje

Zwrotu „farby specjalistyczne” w języku potocznym używamy w znaczeniu farb do specjalistycznych rozwiązań, wymagających specjalistycznej wiedzy oraz fachowości. Farbami takimi nie zajmujemy się nawet wtedy gdy mieliśmy już do czynienia ze zwykłymi farbami w danej dziedzinie i posługujemy się już nimi z pewnym znawstwem. Do pracy z nimi potrzebujemy fachowca – właśnie specjalisty. Farby specjalistyczną są to więc farby do szczególnych (np. trudnych, niespotykanych, nieprzewidywalnych w ich zachowaniu się w czasie) powierzchni, mające niekonwencjonalne odporności (np. na zarysowania, na warunki środowiskowe, na czas), rzadko spotykane zastosowania (np. na posadzki, na dachy, do malowania basenów), spełniające – poza stroną wizualną – nadzwyczajne funkcje (np. antykorozyjne, uszczelniające, antypoślizgowe), wreszcie do których używania potrzebujemy specjalistycznej wiedzy.

Zwrotu „farby specjalne” w języku potocznym używamy raczej zgodnie z drugą definicją słownikową (szczególny, wyjątkowy). Ich specjalność ma raczej związek z ich niecodziennym wyglądem (np.: wyrazistość farb perłowych, fluorescencyjnych czy ekskluzywność farb złotych i srebrnych), interakcyjnym czy interaktywnym charakterem (np.: farby termochromowe, fotochromowe, zapachowe), wywoływanymi przez nie efektami specjalnymi (np.: farby świecące pod UV, pod IR, pod wpływem prądu), specjalną funkcją (np.: zabezpieczającą przed podrabianiem, funkcją loteryjną, przewodzącą prąd), uruchamiające różne zmysły oprócz wzroku (farby zapachowe, lakiery strukturalne Braille’a czy „soft touch”, farby przewodzące prąd w grach dźwiękowych), specjalnym masowym aczkolwiek niecodziennym zastosowaniem (np.: lakiery do papierów samokopiujących lub lakiery do papierów termicznych). Farby specjalne są to więc farby charakteryzujące się pewną niecodziennością, nadzwyczajnością, czy unikatowością, zazwyczaj zaopatrzone w pewien efekt dodany.

Farby specjalistyczne dla specjalistów, farby specjalne nie koniecznie

Zasadniczą różnicą między farba specjalnymi i specjalistycznymi jest fakt, że te drugie potrzebują fachowej wiedzy specjalisty, podczas gdy pierwsze nie zawsze. Aplikacja farb specjalnych przebiega dokładnie tak samo jak aplikacja innych farb z gatunku. Podczas gdy nakładanie farb specjalistycznych np. do malowania basenów lub dachu wymaga specjalnych zabiegów i wiedzy jak dobrać narzędzia i farby pod konkretne rozwiązanie większość farb specjalnych nakłada się dokładnie tak samo jak inne, „zwykłe” farby w danej kategorii czy technologii i może to robić nawet osoba nieprzeszkolona pod kontem farb specjalnych. Przykładowo farby wodne do drewna termochromowe nakłada się tak samo jak zwykłe farby wodne do drewna, farby niewidoczne fluo rozpuszczalnikowe do metalu nakłada się tak samo jak farby rozpuszczalnikowe do metalu, farby drukarskie UV fluorescencyjne nakłada się tak samo jak inne farby drukarskie UV, farby fosforyzujące olejowe do ścian nakłada się tak samo jak inne farby olejowe do ścian. Oczywiście powyższe przykłady są uproszczonym porównaniem, często farby specjalne wymagają zaawansowanej wiedzy o ich zachowaniu ale jest to wiedza raczej z gatunku wiedzy chemicznej lub fizycznej nie malarskiej czy drukarskiej.

Farby specjalne opierają się na pigmentach specjalnych

Farby specjalne można przy pewnej dozie uproszczenia nazwać nośnikami pigmentów specjalnych. Ich wyjątkowe właściwości sprowadzają się zazwyczaj do wyjątkowych właściwości jakie posiada pigment specjalny. Cała reszta farby to jego medium potrzebne jedynie do przeniesienia go na odpowiednie podłoże. Farby specjalistyczne nie opierają się natomiast na pigmentach specjalnych a raczej na doborze wszystkich składników do odpowiedniego specjalistycznego zastosowania, np. farby antykorozyjne do metalu, farby do betonu o wyjątkowej twardości powłoki czy farby zewnętrzne wielosezonowe itd. Jeżeli uzmysłowimy sobie, że wyjątkowość farb specjalnych polega na ich wyjątkowym pigmencie i bardzo typowym nośniku to łatwiej będzie zrozumieć, że nie wymagają specjalistycznego podejścia, a raczej zrozumienia fizyko-chemicznych aspektów efektów ich działania.

Podejście semantyczne

Na koniec warto wrócić do podejścia znaczeniowego. Możemy użyć sformułowania: farby specjalne do specjalistycznych zastosowań (to znaczy: farby specjalne (ze specjalnym efektem) używane do zastosowań stosowanych przez specjalistów) albo farby specjalistyczne do specjalnych zastosowań i nie jest to pleonazm (tzw. „masło maślane” – gdy jedna część wypowiedzi zawiera treść występującą także w drugiej części). Gdyby słów specjalistyczny i specjalny można używać zamiennie i gdyby znaczyły to samo nie można by ich było z punktu widzenia semantycznego użyć obok siebie czy razem ze sobą.