Zabezpieczanie etykiet i opakowań przed fałszowaniem i podrabianiem Część 3

Dlatego coraz istotniejsze staje się bardziej wyrafinowane podejście do zabezpieczania opakowań produktów oryginalnych przed podrabianiem, kopiowaniem oraz fałszowaniem. W palecie farb i lakierów specjalnych do zabezpieczeń można znaleźć wiele produktów,które albo używane są bardzo
rzadko, albo nie do tego typu zastosowań, a mają ogromny potencjał do wykorzystania ich właśnie w takich celach. O większości z nich potencjalni fałszerze nawet nie wiedzą. Są one w zasadzie znane bardzo wąskiej, nielicznej grupie fachowców działających na rynku zabezpieczeń dokumentów wartościowych oraz producentom farb i lakierów specjalnych.

Farby fotochromowe

Jednym z dość wyrafinowanych sposobów zabezpieczenia etykiety lub opakowania przed fałszowaniem jest użycie farb fotochromowych. Farby te nabierają koloru pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Źródłem takiego promieniowania może być albo bezpieczny dla człowieka emiter światła UV-A, potocznie zwany lampą „blacklight”, albo światło słoneczne (kolor odbarwia się dzięki zawartej w świetle słonecznym docierającym do Ziemi części spektrum światła UV).

Nadruk farbą fotochromową jest całkowicie transparentny, dopiero po poddaniu go działaniu światła słonecznego lub emitowanego lampą „blacklight” staje się kolorowy. Zabezpieczenie można umieścić na dowolnym fragmencie etykiety lub opakowania, ponieważ nadruk jest niewidoczny.

Należy oczywiście zwrócić uwagę, żeby nie był on zbyt duży oraz nie znajdował się w eksponowanym miejscu, ponieważ zawsze istnieje ryzyko, że zwykły obserwator dostrzeże odbicie światła w miejscu nadruku (farba w fazie transparentnej wygląda jak lakier, więc można zaobserwować odbicie światła od jej powierzchni).

Ta zależność dotyczy zresztą wszystkich farb do zabezpieczeń, które przed aktywacją są transparentne. Jeżeli nadruk umieścimy w prawidłowym miejscu, to dopiero osoba wiedząca, gdzie on się znajduje, oraz znająca sposoby detekcji efektu działania farby może zidentyfikować dany produkt jako
oryginalny lub sfalsyfikowany.

Farby piezochromowe

Innym sposobem zabezpieczenia produktu przed fałszowaniem, kopiowaniem i podrabianiem może być zastosowanie farby piezochromowej. Druk oraz detekcja takiego zabezpieczenia może nastręczać pewnych kłopotów, niemniej takie rozwiązanie może aspirować do uznania za zabezpieczenie wysokiej klasy. Farby piezochromowe to takie farby, które reagują na fizyczny nacisk lub obciążenie albo na zwiększone ciśnienie otoczenia. Pod wpływem nacisku nadruk farbą piezochromową, wcześniej transparentny albo kolorowy, zabarwia się albo zmienia kolor. Detekcja tego typu zabezpieczenia może się odbywać przy użyciu np. palca lub pod wpływem nacisku dowolnego przedmiotu.

Jej działanie można by było również sprawdzić w specjalnych komorach ciśnieniowych. Według mojej aktualnej wiedzy do tej pory nigdzie nie
zastosowano farb piezochromowych do druku zabezpieczeń, niemniej mogą one stanowić interesujące rozwiązanie do ochrony produktów przed zafałszowaniem.

Farby hydrochromowe i chemiochromowe

Farby hydrochromowe zmieniają barwę lub stają się transparentne w wyniku działania wody. Występują one w dwóch formach: odwracalnej i nieodwracalnej. W przypadku pierwszej odmiany farba odbarwia się lub zmienia kolor pod wpływem wody, wracając do pierwotnego stanu po wyschnięciu nadruku.

W przypadku farby hydrochromowej nieodwracalnej nie da się cofnąć efektu działania wody. Ponieważ do sprawdzenia takiego nadruku używamy powszechnie dostępnej substancji, nie są potrzebne żadne wyspecjalizowane urządzenia. Obecnie farby hydrochromowe nieodwracalne znalazły zastosowanie w zabezpieczaniu czeków i bonów towarowych. Farbą hydrochromową nieodwracalną nadrukowuje się ażurowy gilosz w miejscu na podpis posiadacza czeku lub bonu. Jeżeli złodziej chce usunąć podpis wodą albo inną mieszaniną substancji, w której skład wchodzi woda, gilosz zabarwia się, zostawiając plamę w miejscu ingerencji przestępcy.

Dość podobnie jak farby hydrochromowe działają farby chemiochromowe, z tym że czynnikiem wywołującym efekt nie jest woda, lecz inna sub stancja chemiczna znana producentowi farby, która zmienia się np. pod wpływem amoniaku, wody utlenionej lub podchlorynu sodu (substancji aktywnej w wybielaczach do ubrań).

Farby chemiochromowe występują tylko w wersji nieodwracalnej. Po potraktowaniu nadruku wywoływaczem reagują one zmianą koloru lub zabarwieniem o charakterze nieodwracalnym. Przestępca próbujący usunąć jakąś informację lub znak przy użyciu substancji chemicznych (np. wybielacza do ubrań) zostawia nieodwracalny ślad swojej działalności na etykiecie lub opakowaniu.

Farby zawierające substancje reagujące na amoniak wykorzystywane są natomiast do detekcji tej substancji w bezpośrednim otoczeniu nadruku. Zarówno farby hydrochromowe, jak i chemiochromowe mogą zostać użyte przez producenta etykiet lub opakowań do zabezpieczenia produktu przed kopiowaniem, fałszowaniem i podrabianiem na różne sposoby.

Najbardziej oczywiste z nich to niewielki nadruk w miejscu znanym tylko producentowi, który można sprawdzić za pomocą wody lub innej substancji chemicznej (w przypadku farb chemiochromowych należy pamiętać, że efekt jest nieodwracalny). Innym sposobem może być nadruk w miejscu, w którym znajduje się informacja, którą fałszerz z dużym prawdopodobieństwem będzie próbował usunąć. W takim przypadku w miejscu próby usunięcia fragmentu nadruku pozostanie widoczna plama ujawniająca dokonanie ingerencji.

Farby IR

Farbą, która znalazła szerokie zastosowanie w druku zabezpieczeń, zwłaszcza banknotów, czeków i innych dokumentów wartościowych, jest farba IR. Kompletnie transparentny nadruk staje się kolorowy w momencie potraktowania go specjalnym emiterem światła podczerwonego. Dzieje się tak dlatego, że specjalny pigment zawarty w farbie konwertuje podczerwień na energię widzialną dla ludzkiego oka. Efekt znika po ustaniu działania czynnika wzbudzającego, czyli światła IR. Farby IR występują w trzech kolorach (oczywiście po konwersji): żółtym, czerwonym oraz zielonym.

Nadruk taką farbą umieszcza się w nieoczywistym miejscu etykiety lub opakowania, znanym tylko osobom wtajemniczonym. Detekcji dokonuje się przy użyciu emitera IR.

Są to specjalne urządzenia, najczęściej w formie specjalnego „pena”, które emitują światło podczerwone. Po skierowaniu go na miejsce nadruku farbą IR można zaobserwować kropkę
lasera w kolorze żółtym, czerwonym albo zielonym. Skierowanie lasera na nadruk zwykłą farbą lub gdziekolwiek indziej nie daje efektu kolorowej plamki.

Odmianami farb IR są farba IR-Transparent oraz IR-Non-Transparent. Jest to komplet farb w kolorze czarnym, z których jedna „jest widoczna” dla skanerów IR, a druga nie jest. Farbą IR-Non-Transparent nadrukowuje
się kod kreskowy lub QR, który można zeskanować czytnikiem kodów lub skanerem IR, odczytując zawarte tam informacje. Farba IR-Transparent służy natomiast do przykrycia kodu kreskowego.

W ten sposób uzyskujemy czarną figurę, np. prostokąt, a kod kreskowy jest całkowicie ukryty dla końcowego użytkownika. Farba IR-Transparent nie zakłóca pracy skanera
IR, ponieważ jest ona dla niego niewidoczna. Ten ukryty kod kreskowy lub kod QR nadal możemy skanować, odczytując zakodowane informacje.

Farby fosforyzujące

Ostatnim rodzajem farb, które chciałbym opisać w niniejszej części tego opracowania, są farby fosforyzujące (czasem błędnie nazywane luminescencyjnymi lub fotoluminescencyjnymi), zwane również „glow in the dark”. Farby te niejako „ładują się” energią światła UV (zawartego w świetle dziennym, częściowo sztucznym oraz w lampce „blacklight”).

W ten sposób nadruk prawie całkowicie transparentny w świetle staje się widoczny, gdy w otoczeniu jest ciemno. Detekcji autentyczności etykiety lub opakowania można dokonać w ciemnym pomieszczeniu lub po prostu przykrywając je tak, by zablokować dostęp światła, farby te bowiem świecą w ciemności.

Kolejne rodzaje farb i lakierów specjalnych do druku zabezpieczeń opakowań i etykiet przed fałszowaniem, kopiowaniem oraz podrabianiem znajdą Państwo w kolejnych częściach cyklu poświęconego zabezpieczeniom druków.